Archiopactwo Cystersów w Jędrzejowie

Opis

Powstało w XII wieku z fundacji biskupa wrocławskiego Janika i Klemensa Gryfitów. Klasztor jest powszechnie znany jako miejsce pochówku bł. Wincentego Kadłubka, biskupa krakowskiego, autora "Kroniki Polaków". Kościół klasztorny pod wezwaniem NMP i św. Wojciecha. Wewnątrz m.in. sanktuarium bł. Wincentego oraz wspaniały prospekt organowy. Organy z XVIII w. o niepowtarzalnym brzmieniu, z zachowanymi unikalnymi rozwiązaniami technicznymi. Wieża romańska przedcysterskiego kościoła z ok. 111O r.

Na początku XII Wieku W Brzeźnicy (dziś tereny Jędrzejowa) został wzniesiony przez Jaksów-Gryfitów rodowy kościół św. Wojciecha wraz z rezydencją. Przypuszczalnie rezydecnja i kościół mogły być siedzibą kanonika krakowskiego Janika Jaksy-Gryfity, który wraz ze swym bratem Klemensem z Klimontowa, palatynem krakowskim, ufundował pierwszy klasztor cystersów na ziemiach polskich. W 111r roku przybył tu z opactwa Morimond konwent cystersów, który w roku 1140 założył klasztor stanowiący 21. filię Morimondu. Otrzymał on nazwę Morimondus Minor (Morimond Mniejszy).
Klasztor jędzrejowski w roku 1149 otrzymał akt erekcji do rangi opactwa. Uroczystej konsekracji nowego kościoła, poświęconego Wniebowziętej Najświętszej Marii Pannie, patronce zakonu cysterskiego, dokonał w 1210 r. biskup krakowski Wincenty Kadłubek. Pod koniec średnowiecza w roku 1447 opatem został Mukołaj Odrowąż z Rembieszyc. Zaplanował on gruntowną przebudowę klasztoru oraz modernizację kościoła klasztornego. Do prac artystycznych w opactwie zaprosił Wita Stwosza i krakowskich złotników.
W ciągu wieków opactwo nękane było najazdami i pożarami, które wpłynęły na wygląd całego zespołu klasztornego. Opactwo cystersów dziś składa się z kościoła pw. NMP i św. Wojciecha oraz z przebudowanych budynków klasztornych. W części środkowej klasztoru zachowała się półkolista kamienna wieża pochodząca jeszcze z pierwszej przedcysterskiej świątyni. Jest to jeden z najstarszych zabytków architekturyr omańskiej w Polsce. Obok wieży znajduje się prosty portal i niewielkie okno, pochodzące już z początku XIII wieku. Opactwo jest znane ze wspaniałych organów o niepowtarzalnym brzmieniu. Pochodzą one z pierwszej połowy XVIII wieku. Zachowały się w swej oryginalnej postaci, poddawane tylko okresowym konserwacjom. Co roku organizowany jest tutaj Międzynarodowy festiwal muzyki organowej z udziałem artystów światowej sławy.
Zakon cysterski uległ kasacji w 1819 r., a w 1831 r. w budynkach poklasztornych powstał szpital wojenny. Ostatni cysters Wilhelm Ulawski zmarł w roku 1855. Obowiązki duszpasterskie przejęli oo. reformaci. Gdy w roku 1870 Jędrzejów utracił prawa miejskie, reformatów usunięto z klasztoru za poparcie powstania styczniowego. W roku 1872 władze rosyjskie umieściły w gmachu poklasztornym seminarium nauczycielskie. Cystersi wrócili do Jędrzejowa dopiero w 1945 r. W roku 1953 klasztor jędrzejowski został podniesiony di rangi przeoratu, a w 1989 nadano mu ponownie rangę opactwa.
Opactwo jędrzejowskie zostało włączone przez Radę Kultury Europy do Europejskiego szlaku cystersów.