Zespół zboru kalwińskiego w Oksie

Opis

Obecnie kościół parafialny p.w. św. Mikołaja. Budowę świątyni rozpoczął w 1569 r. Mikołaj Rej. Po jego śmierci w 1570 r., budowę kontynuował syn Andrzej. W tym samym roku została ona ukończona i oddana do użytku jako zbór kalwiński. Obok zboru Andrzej Rej wybudował szkołę kalwińską, która przez dziesiątki lat kształciła miejscową młodzież kalwińską.

W latach 1626, 1643, 1662, 1665 w zborze w Okszy odbywały się kalwińskie synody małopolskie. Z tutejszej kazalnicy przemawiali wybitni kaznodzieje kościoła reformowanego – Albert Rzeczycki oraz Franciszek Stankar. W 1678 r. zbór został przekazany katolikom. Kościółkiem zarządzali cystersi z Jędrzejowa, którzy w latach 1762-1763 poddali go gruntownej restauracji. Dobudowano zakrystię w tyle ołtarza od wschodu.
Świątynia zbudowana jest na planie krzyża greckiego, na który składają się jednoprzęsłowe: nawa, prezbiterium oraz kaplice boczne. W całym kościele jest marmurowa posadzka. Jednolicie oszkarpowany z charakterystycznym dla zborów oknem w ścianie prezbiterium i widoczną z każdego punktu wnętrza amboną w kształcie kielicha. Wykonany z piaskowca ołtarz główny został ufundowany przez księżną Pelagię Radziwiłłową. W ołtarzu głównym widnieje przepiękny obraz Miłosierdzia Bożego. W ołtarzach bocznych znajdują się: od strony północnej drewniany krzyż z figurką Jezusa, przysłonięty obrazem św. Mikołaja, od strony południowej figura Matki Bożej, przysłonięta obrazem św. Józefa.
Kościół ma sklepienie beczkowe. U wejścia znajduje się przedsionek, a nad nim wznosi się drewniana dzwonnica. Nad wejściem głównym do kościoła widoczny jest kamienny kartusz z herbem Rejów – Okszą. Cenną pamiątką są marmurowe epitafia : fundatora zboru Andrzeja Reja (zm. 1601), Zygmunta Chomenyowskiego (zm. 1607), który miał za żonę Rejównę, Jana Czarnieckiego z Czarncy (zm. 1658), który był sędzią krakowskim. Jedyną pamiątką pamiętającą czasy zboru jest wspomniana wcześniej murowana ambona. Do kościoła przylegają: od zachodu kruchtą z nadbudowaną drewnianą wieżą i z nadwieszoną izbicą, a od wschodu zakrystia. Ciekawostką może być to, iż przypuszczalnie w tutejszej świątyni został pochowany sam założyciel Oksy, Mikołaj Rej.