fot. Dęby Rejowskie. 

Krajobraz Ponidzia jest bardzo zróżnicowany. W zachodniej części dominują lessowe wzgórza Garbu Wodzisławskiego z dużym udziałem obszarów leśnych, natomiast północną część zajmuje Płaskowyż Jędrzejowski, charakteryzujący się wydłużonymi, łagodnie zaokrąglonymi wzgórzami. Teren powiatu jędrzejowskiego pod względem budowy geologicznej jest pochodzenia jurajskiego.

 Pokrywają go utwory kredy środkowej i górnej, głównie margiel kredowy, który tworzy płaskowzgórza, a tam, gdzie nie jest pokryty utworami lodowcowymi, daje podstawę do rozwoju rędzin. Powiat jędrzejowski należy do obszarów o niezwykle zróżnicowanym krajobrazie, gdzie znaleźć można wiele urokliwych miejsc. Poszczególne rejony Ziemi Jędrzejowskiej wchodzą w skład kilku obszarów chronionego krajobrazu i parków krajobrazowych oraz jednego obszaru Natura 2000:Nadnidziański Park Krajobrazowy, Miechowsko – Działoszycki Obszar Chronionego Krajobrazu, Chęcińsko – Kielecki Park Krajobrazowy i Włoszczowsko – Jędrzejowski Obszar Chronionego Krajobrazu. Ponadto są tu dwa rezerwaty przyrody oraz kilkadziesiąt pomników przyrody nieożywionej:
- Stare Kanice – w dolinie rzeki Lipnicy – odsłonięcie geologiczne (ściana zachodnia starej piaskowni).
- Laskowa – stare źródełko.
- Nagłowice- Dęby Rejowskiena terenie parku podworskiego.
- Oksa - aleja zabytkowych modrzewi rosnących wzdłuż drogi Oksa – Włoszczowa. Ciągnie się ona około 200 m i składa się z 87 sztuk stuletniego modrzewia polskiego.
- Rzeszówek – grupa głazów narzutowych zlokalizowanych w parku podworskim, w którym to również znajdują się zabytkowe dęby liczące około 400 lat, modrzew i równie wiekowe lipy.
- Mierzwin– lipa drobnolistna mająca około 200 lat.
- Zdanowicz – źródlisko Przejmo na brzegu rzeki Krynicy, mające formę jeziorka, porośnięte roślinnością wodną i bagienną.
Podstawowym elementem krajobrazu są niewielkie pola o zróżnicowanych uprawach. Miedze i obrzeża pól porośnięte są rzadkimi w skali kraju roślinami towarzyszącymi uprawom, takimi jak: kurzyślad błękitny, jaskier polny, czechrzyca grzebieniowa, włóczydło polne czy Pszoniak wschodni. Krajobraz ten urozmaicają niewielkie kompleksy leśne oraz doliny biegnące wzdłuż rzek. Są to wielogatunkowe zarośla leszczynowe i tarninowe z dużym udziałem gatunków świerków. Dominującym gatunkiem lasotwórczym w powiecie jest sosna pospolita, znaczny udział ma też brzoza brodawkowata oraz różne odmiany dębów. Zróżnicowane środowisko naturalne tworzy dogodne warunki dla rozwoju wielu gatunków zwierząt i roślin. Do najatrakcyjniejszych turystycznie rejonów powiatu należą m.in.: rejon Bocheńca nad Łososiną i Białą Nidą, zbiornik retencyjny obok Zakrucza, florystyczny rezerwat przyrody w Lubczy obejmujący m.in. wzgórze Okrąglica, florystyczny rezerwat przyrody „Gaj” w gminie Jędrzejów (na jego obszarze występuje storczyk obuwik pospolity), tereny nad Nidą w Stawach, które wchodzą w skład rezerwatu Umianowice, oraz Pasmo wzniesień sobkowsko-korytnickich stanowiące zakończenie Gór Świętokrzyskich.
 

    Na terenie Powiatu Jędrzejowskiego znajdują się całkowite lub częściowe zlewnie następujących rzek: Nida - najdłuższa rzeka województwa opływająca teren powiatu od strony północno-wschodniej, odwadniająca środkowo-północną część Niecki Nidziańskiej. Jest rzeką nizinną o średnim spadku z licznymi meandrami, uregulowaną w niewielkim stopniu. Źródła położone w pobliżu miejscowości Moskorzew, początkowy odcinek nosi nazwę Białej Nidy, dopiero od połączenia z Czarną Nidą na wysokości miejscowości Żerniki rzeka nazywana jest Nidą. Od miejscowości Żerniki główne dopływy Nidy to: Czarna Nida i Maskalis jako lewobrzeżne oraz Brzeźnica i Mierzawa jako prawobrzeżne, Biała Nida - początkowy odcinek Nidy płynie w kierunku wschodnim i łączy się z Czarną Nidą w km 98,8 Nidy (długość 52,4 km zlewnia 1029,4 km 2 ). Do większych jej dopływów lewobrzeżnych należą: Lipnica, Łososina, Hutka a prawobrzeżnych: Kwilinka i Zdanówka, Mierzawa - bierze swój początek pod Brydzyniem, Gmina Kozłów poza granicami Województwa Świętokrzyskiego. Rzeka ma charakter nizinny, płynie w kierunku wschodnim i uchodzi do Nidy w km 61,9 jej biegu, Brzeźnica - jest jedyną rzeką, która na całej długości płynie w granicach Powiatu Jędrzejowskiego - jej długość wynosi 16,8 km uchodzi do rzeki Nidy w km 80,5 jej biegu, zbiera wody z obszaru 98,0 km2. Zróżnicowana rzeźba i litologia skał podłoża w zlewni Nidy ma istotny wpływ na przepuszczalność utworów powierzchniowych, gęstość sieci rzecznej i kształtowanie się odpływu wód. Zlewnie położone w zachodniej części dorzecza Nidy (Białej Nidy i Mierzawy) posiadają stosunkowo niski odpływ, co wynika ze znacznej przepuszczalności częściowo skrasowiałego podłoża. Najniższy odpływ zaobserwowano w zlewni Mierzawy ze względu na dogodne warunki infiltracji, wysoką retencję zbiorników wód podziemnych oraz intensywne parowanie.